Werken aan assertiviteit: oefeningen & opdrachten

Met deze oefeningen werk je aan een assertieve houding.

Je leert opkomen voor jezelf. Met respect voor de ander.

Assertief zijn is best lastig. Voor je het weet, beloof je iets waar je eigenlijk helemaal geen zin in hebt. Of je bent zo duidelijk in je antwoord dat de ander boos de kamer uitloopt.

De definitie van assertiviteit?

Assertief reageren is in essentie eenvoudig. Eerst ben je benieuwd naar wat de ander van je wil. Voor je reageert, denk je bewust na wat je daarvan vindt. En wat je zelf wil. Dat zeg je open en eerlijk met een 'ik' boodschap. Als het kan, zoek je mee naar een alternatief.

Cruciaal is dat je echt luistert naar de ander, niet gaat aanvallen, en niet toegeeft op wat je niet wil. Verder hou je het kort: argumenten zijn niet altijd nodig. En als de ander teleurgesteld is, dan is dat niet altijd iets dat je goed moet proberen maken.

Voorbeelden van assertief reageren

  • Je partner: 'Hey liefje, ik kom net van mijn moeder. Die wordt overmorgen geopereerd. Het lijkt me goed dat ze daarna een paar weken hier komt logeren om te herstellen'.
  • Jij (licht in paniek, maar je blijft cool): 'Vertel's. Wat is er allemaal aan de hand?'
  • Je partner: 'Wel, ze heeft een nieuwe knie nodig. De operatie is kort en na een dag mag ze naar huis. Daar maakt ze zich zorgen over. Dus wil ze liever hier logeren'.
  • Jij (oprecht begripvol): 'Dat kan ik me voorstellen. Het is natuurlijk ook niet niks, zo'n operatie'.
  • Je partner: 'Klopt! En zo kan ik een oogje in het zeil houden'.
  • Jij (rustig): 'Ik begrijp dat je moeder zorgen nodig heeft en dat je haar graag wil helpen. Tegelijkertijd zie ik het niet zitten om iemand de hele tijd in huis te hebben inwonen. Kunnen we zoeken naar een oplossing waar we goed voor haar kunnen zorgen, zonder dat ze helemaal naar hier moet verhuizen?'
  • Je partner: 'Nou ja, ok dan. Ik denk alleen wel dat ze heel erg teleurgesteld zal zijn'.
  • Jij: 'Ja, dat begrijp ik'. (Stilte).

De valkuilen als je assertief wil zijn

In de praktijk is assertief zijn natuurlijk best lastig. Dit zijn de meest voorkomende valkuilen:

  • Niet luisteren naar de ander, omdat dat voelt als toegeven. Door te luisteren zorg je ervoor dat de ander zich gehoord voelt.
  • Te snel ja zeggen, omdat je geen tijd neemt om even na te denken. Door even na te denken weet je beter wat je zelf wil en nodig hebt.
  • Uitgebreid verantwoorden waarom je iets wel of niet wil. Een normale reflex, maar zo wordt het een hele discussie.
  • Teleurstelling proberen vermijden. Dat is niet altijd mogelijk en het alternatief is toegeven. Zoek mee naar oplossingen die de ander verder helpen.

Oefening 1. Scenarioschrijven

Soms weet je al welke vragen je zal krijgen op het werk of thuis. Schrijf het hele scenario uit zoals je het een volgende keer wil aanpakken. Zoek naar de juiste woorden, die helpen je ongetwijfeld op het moment zelf.

Oefening 2. Experimenteren met fikkie, mollie of pluisje

Heb je een kat, hond of konijn in huis? Die zijn perfect om je assertiviteit mee te trainen. Volgende keer ze op een ongelegen moment aandacht vragen, reageer je assertief. Aangezien je huisdier vermoedelijk niet kan praten, zorg je zelf voor de voice-over. Deze oefening werkt dan ook het beste als er niemand anders in huis is :-).

Oefening 3. Uitvragen en tijd kopen

Vind je het moeilijk om te reageren nadat je hebt doorgevraagd? Of zeg je sowieso te snel 'ja'? Koop dan even tijd.

Zeg bijvoorbeeld: 'Ik wil hier graag even over nadenken' of zeg 'vind je het goed als ik je straks iets laat weten?' Dat voelt niet als de meest heldhaftige optie, maar het is beter dan toegeven aan iets dat je eigenlijk niet wil. En het geeft je tijd om voor te bereiden hoe je exact wil reageren.

Oefening 4. Over de drempel

Ook deze zou eigenlijk niet moeten, maar kan helpen om je schroom te overwinnen. Zeg bijvoorbeeld: 'Ik vind het vervelend omdat we vrienden zijn, toch lukt het me echt niet om je morgen te komen helpen'.

Oefening 5. Vermijd twijfeltaal

De 'echt' uit de zin hierboven is meteen een goed voorbeeld. Wanneer we ons schuldig voelen over onze 'assertiviteit' ga je soms twijfeltaal gebruiken: 'echt', 'eigenlijk', 'jammer genoeg', 'misschien'. Let er eens op wanneer anderen in gesprek zijn: je kan ze er zo uithalen.

Probeer ze ook uit je eigen taal te filteren. De oefening scenarioschrijven kan je daarin helpen.

Blijf oefenen en hou vol

Assertiviteit is geen knop die je aan of uit zet. Het is een spier die je moet trainen. Met vallen en opstaan. Denk dus aan de lange termijn. Doorbijten en volhouden is de sleutel tot succes.

En: je moet natuurlijk niet altijd assertief zijn. Soms is het gewoon fijn, handig of behulpzaam om even niet aan jezelf te denken. Zolang het maar een keuze is. Geef jezelf een schouderklopje als het gebeurt: bewust durven toegeven is eigenlijk ook heel assertief...

Zin om meer te leren?

Dan kan je terecht in onze tweedaagse cursus 'Assertiviteit'.